У свяце Богаяўлення мы ўшаноўваем хрышчэнне Ісуса ў рацэ Ярдан прарокам Янам. Гэтая падзея апісана ва ўсіх чатырох Евангеллях, якія ўвайшлі ў Новы Запавет, і яна з'яўляецца пачаткам публічнага служэння Ісуса.

Ян — прарок, які бачыў сваю місію ў падрыхтоўцы людзей да ўдзелу ў новым этапе гісторыі — прыходзе Месіі. Для сваёй пропаведзі ён абраў знак - абмыванне людзей у рацэ Ярдан. Абрады абмывання былі знаёмыя юдэям, але спосаб, які абраў Ян, унікальны для таго часу.

Рака Ярдан, у якой Ян хрысціць, з'яўляецца мяжой абяцанай Богам Ізраільскай зямлі (Лік. 13:29). Той факт, што людзі пакідаюць яўрэйскую краіну, каб прыйсці да Ярдана, дзе Ян хрысціць, сведчыць пра прыгнёт, які існуе ў яўрэйскім грамадстве: тое, што было зямлёй абяцанай, стала зямлёй рабства, як некалі старажытны Егіпет. Такім чынам, гэты хрост азначае таксама гатоўнасць новага «Зыходу». Зыходу з прыгнёту граху.

Калі ізраільцяне ўцякалі з Егіпта, перайшлі мора, не замачыўшы ног (у адрозненне ад егіпцян, якія патанулі), і гэтак жа, уваходзячы ў зямлю абяцаную, перайшлі Ярдан па сухому (Іс. Нав. 3), так і цяпер яны павінны акунуцца ў ваду, «памёршы» для старога жыцця. Праз абмыванне Ян заклікаў людзей прыняць фундаментальную перамену свайго жыцця і выказаць гатоўнасць да ўдзелу ў справах Божай сілы, якія павінны неўзабаве адбыцца.

Тым, хто прыходзіць, каб радыкальна змяніць сваё жыццё, каб адкрыцца на Божае прыйсце, таксама з’яўляецца Ісус з Назарэта. У момант хросту Ісуса становіцца яўным, што Божае прыйсце здзейсніцца праз Яго. Жыватворны Дух Божы сыходзіць на Ісуса і паказвае, што ў Ім ёсць паўната новага, Боскага жыцця. Тое, кім з'яўляецца Ісус, раскрываецца на рацэ Ярдан праз словы: «Ты — Сын Мой улюбёны (Пс. 2, 7), упадабаў Я Цябе (Іс. 42, 1)» (Мр. 1, 11). Ісус аб’яўляецца ў хрышчэнні як абраны Богам памазаннік, гэта значыць Кароль (Пс. 2), але адначасова – як зняважаны, пакутуючы слуга з кнігі прарока Ісаі (Іс. 42, 53).

Для самога Ісуса Яго хрост азначаў хутчэй не сімвалічную «смерць для граху», а рэальную гатоўнасць выканаць волю Айца аж да смерці, для перамогі над грахом у будучыні. Таму Ісус называе хростам сваю смерць на крыжы: «Ці ж можаце піць келіх, які Я п’ю, або хрысціцца хростам, якім Я хрышчуся?» (Мр. 10)

Яшчэ падчас свайго публічнага служэння Ісус разам з вучнямі пераймаюць, працягваюць і развіваюць практыку Янавага хросту (Ян. 3, 22-26), а ў часе пасля ўваскрасення Ісуса практыка хросту становіцца неабходнай для ўваходжання ў супольнасць хрысціян.

Нягледзячы на ​​тое, што галоўным «вобразам» хросту Царква абрала смерць і ўваскрасенне Хрыста (Рым. 6), а не хрышчэнне Ісуса ў рацэ Ярдан, усё ж сярод некаторых раннехрысціянскіх супольнасцей, а асабліва ў Сірыі і Егіпце, хрышчэнне верных аж да IV ст. адбывалася перш за ўсё праз згадванне хросту Ісуса, а не ў кантэксце Пасхі. З гэтых жа рэгіёнаў паходзяць і першыя згадкі пра святкаванне хросту Ісуса асобнымі супольнасцямі, датаваныя III ст. З IV ст. можа сведчыць аб распаўсюдзе свята Богаяўлення на ўвесь хрысціянскі Усход з датай святкавання 6 студзеня.

Не вядома, чаму святкаванне гэтага дня было ўстаноўлена на 6 студзеня — дата, якая, у тым ліку, сустракаецца ўжо ў III ст. Тлумачачы гэту дату ў IV ст., спрабуюць алегарычна паказаць, што 6 студзеня - дзень, звязаны са ззяннем Сонца і яго паўнатой. Так Ахрэм Сірын пісаў: «Дванаццаць дзён прайшло з таго часу, як сонца пачало ўсходзіць (маецца на ўвазе сонцастаянне), і сёння - трынаццаты дзень, які з'яўляецца сімвалам Сына і яго дванаццаці апосталаў».

Для свята Богаяўлення тэма святла была настолькі важнай, што само свята Богаяўлення таксама называлі "Святам Святла". Важнасць тэмы святла дапамагае зразумець той факт, што ў ранняй Царкве было распаўсюджанае паданне пра тое, што падчас хросту Ісуса ў Ярдане з’явілася вялікае святло. Таксама свята Богаяўлення захоўвала глыбокую сувязь з хрышчэннем верных, якое было прынята здзяйсняць у гэты дзень. 

Варта адзначыць, што першапачаткова хрост Ісуса святкаваўся разам з іншымі падзеямі, такімі як Яго нараджэнне і нават цуд у Кане Галілейскай. Але ўжо да канца IV ст. мы бачым у многіх традыцыях тэндэнцыю аддзяляць хрост Ісуса ад іншых святаў. Такім чынам, святкаванне Нараджэння Хрыстовага пераносіцца на 25 снежня. Пра канчатковае аддзяленне хрышчэння ад Божага Нараджэння можна казаць з VII ст. Адзіная Царква, якая не прыняла такога падзелу, гэта Армянская Царква.

Паводле тэлеграм-канала "Грэка-католікі Беларусі"