У гэты дзень царкоўная традыцыя ўзгадвае дзве значныя падзеі, звязаныя з Крыжом Госпада нашага Ісуса Хрыста. Паводле Святога Падання, Крыж быў знойдзены ў 326 годзе ў Іерусаліме падчас паломніцтва імператрыцы Алены, недалёка ад гары Галгофы, пасля чаго быў узвышаны над вернікамі. Другая падзея звязана з вяртаннем Жыватворчага Крыжа ў VII стагоддзі імператарам Іракліем з Персіі, куды ён быў вывезены падчас вайны, у Іерусалім. Абодве гэтыя падзеі аб'ядноўвае тое, што знойдзены Крыж узвышаны перад народам.

Вельмі дакладна сутнасць сённяшняга свята перадае стыхіра, якую звычайна спяваюць на Ютрані Крыжаўзвышэння:

«Прыйдзіце, верныя, паклонімся жыцьцядайнаму Крыжу, на якім Уладар славы Хрыстос рукі расьцягнуў, каб нас вярнуць да першаснага блаславенства, якое ў нас хітрасьцю некалі вораг украў і ўчыніў нас выгнаньнікамі, ад Бога далёкімі.

Прыйдзіце, верныя, паклонімся дрэву, якім мы скрышылі галовы нябачных ворагаў; прыйдзіце, усе народы зямлі, каб песьнямі ўсхваліць Крыж Гасподні. Радуйся, Крыжу, поўнае збаўленьне ўпаўшага Адама: табою хваліцца сьвятая Царква перамагае ўсе нягоды сілаю тваёю. Сёньня мы, хрысьціяне, са страхам цалуем цябе і славім да цябе прыбітага Бога, кажучы: „Госпадзе, што быў прыбіты да Крыжа, зьмілуйся над намі, бо Ты добры і Чалавекалюбец“.»

Не выпадкова гэтае свята завецца менавіта «Узвышэнне», а не, напрыклад, «знаходжанне». Такая форма шанавання Крыжа Гасподняга як «Узвышэнне», якую можна ўбачыць і пасля цудоўнага здабыцця Крыжа Хрыстова, напрамую звязана з тым, чым для хрысціяніна з'яўляецца крыж. Для пачатку трэба разумець, што для нехрысціян само гэта спалучэнне дзвюх палак было знакам ганьбы і жаху - адной з найстрашэнных пакаранняў смерцю, якую толькі магло прыдумаць чалавецтва.

Аднак хрысціяне бяруць гэты сімвал, які для свету асацыюецца з ганьбою і жахам, не для таго, каб застрашыць людзей, але для таго, каб паказаць усю неверагоднасць Крыжовай Ахвяры нашага Збаўцы. Хрыстос, у сваім зямным служэнні, неабходным для нашага прымірэння з Богам, для прынясення Сябе ў Ахвяру, якая выкупае ўсе нашы грахі, абраў гэты страшны спосаб смерці для таго, каб паказаць, наколькі трагічная была сітуацыя разрыву чалавецтва з Богам. Адкупленчую Ахвяру і перамогу Хрыста над смерцю, якія мы ўспамінаем гледзячы на ​​Жыватворчы Крыж, знаходзіцца ў цэнтры нашай увагі. Не выпадкова ў любым храме цэнтральнае месца займае дарахоўніца, а крыж знаходзіцца за ёй.

Тое, што Крыж Хрыстоў быў «Узвышаны» над людзьмі пасля яго цудоўнага здабыцця - таксама не выпадкова. Гэта падзея падкрэслівае тую ісціну, што Збаўленне, прынесенае нам Збавіцелем, Яго слаўная перамога над смерцю тычыцца кожнага чалавека. І кожны з нас можа далучыцца да гэтай магчымасці наследаваць вечнае шчасце Валадарства Божага, дастаткова толькі прыняць Збаўленне, якое Госпад Сам для нас падрыхтаваў. Крыж узвышаецца над усім светам, бо Хрыстос адкупіў кожнага.

Чым для нас карысны Крыж Хрыстоў? Ён вучыць нас бязмернай любові Госпада, гатовага дзеля нас зрабіць усё неабходнае. Таму, здзяйсняючы хросны сцяг, носячы на сабе Гасподні Крыж, мы павінны памятаць глыбіню любові, якой Госпад любіць нас. Гэта знамя перамогі над грахом і смерцю, пасля якой нам нічога больш не можа быць па-сапраўднаму страшна.

Няхай Святы Крыж будзе нашым спадарожнікам на шляху хрысціянскага жыцця, паказваючы, што самую складаную задачу для нас ужо вырашыў Госпад.

Ілля Хромаў