Энцыкліка Deus caritas est ёсць першым дакументам Святога Айца Бенедыкта XVI . Яна выклікала вялікую цікавасць не толькі ў каталіцкіх колах. Тэолагі, журналісты і простыя вернікі ўспрынялі яе як праграмны дакумент новага Папы. Наколькі слушным будзе гэтае сцвярджэнне – пакажа час, пакуль жа хацелася б звярнуць увагу на адну думку, над якой Святы Айцец засяроджваецца ў дакуменце. Бенедыкт XVI піша пра першачарговае значэнне малітвы перад абліччам небяспекі актывізму і секулярызацыі многіх хрысціян, занятых дабрачыннай дзейнасцю. У такім стаўленні некаторыя аўтары бачаць праграму новага пантыфікату, які будзе не такі “актыўны”, як пантыфікат Яна Паўла ІІ, а больш “сузіральны”.

Варта адзначыць асаблівасць абвяшчэння новай энцыклікі. Раней такія дакументы абвяшчаліся адразу ў дзень падпісання. Deus c а ritas est была падпісаная 25 снежня 2005 году, у свята Раства Хрыстовага, абвешчаная ж (гэта значыць, афіцыйна апублікаваная) толькі праз месяц, 25 студзеня.

Энцыкліка складаецца з уступу, двух частак і заканчэння. Частка першая, “Адзінства любові ў стварэнні і гісторыі збаўлення”, прысвечаная больш тэарэтычным разважанням над таямніцай Божай любові. У другой частцы, якая носіць назву “ Caritas . Справа любові, якую выконвае Царква як “Супольнасць любові”, Святы Айцец піша пра царкоўнае напаўненне прыказання любові да бліжняга – міласэрнасць і хрысціянскую дабрачыннасць. Паколькі тэма любові вельмі шырокая, то ён хацеў падкрэсліць некаторыя фундаментальныя элементы, каб пабудзіць свет да новага, дзейснага запалу ў адказе на Божую любоў [ DCE 1].

Дакумент пачынаецца словамі з Першага лісту св. Яна: “Бог ёсць любоў, і хто трывае ў любові, у Богу трывае, і Бог у ім” (1 Ян 4,16). На думку Святога Айца, гэтыя словы з асаблівай яснасцю выражаюць сутнасць хрысціянскай веры: хрысціянскі вобраз Бога, а таксама вобраз чалавека і ягоны шлях. Пачаткам хрысціянскага жыцця з’яўляецца не этычнае рашэнне ці вялікая ідэя, а сустрэча з Асобай, якая дае жыццю новую перспектыву і вырашальны накірунак. Хрысціянская вера прымае любоў як свой асноўны прынцып. Бог першы палюбіў нас, таму любоў – гэта больш не прыказанне, а адказ на дар любові, з якою Бог да нас прыходзіць. Бенедыкт XVI падкрэслівае, што гэты прынцып вельмі актуальны і мае канкрэтнае значэнне ў сённяшнім свеце, дзе з імем Божым спалучаецца часам помста альбо нават абавязак нянавісці і гвалту [ DCE 1].

1. Eros i agape – любоў чалавека і любоў Бога

Святы Айцец заўважае, што тэрмін “любоў” сёння знаходзіцца ў ліку словаў, якімі часта карыстаюцца, ім злоўжываюць і надаюць супрацьлеглае значэнне. Бенедыкт XVI узгадвае тры грэцкіх слова, якія акрэсліваюць любоў: eros , philia i agape . Паняцце philia – “сяброўская любоў” – ён узгадвае толькі адзін раз, засяроджваецца на двух іншых тэрмінах: eros (любоў паміж мужчынам і жанчынаю, якая нараджаецца не з думак і волі чалавека, але пэўным чынам даецца яму) і agape (любоў ахвярная). У другой частцы энцыклікі Святы Айцец выкарыстоўвае лацінскае слова caritas , якое мае значэнне падобнае да грэцкага agape .

У першай частцы энцыклікі Святы Айцец імкнецца прадставіць сапраўдны сэнс хрысціянскага разунення любові. Ён звяртаецца да словаў Ф.Ніцшэ, што хрысціянства як быццам напаіла eros атрутаю, ад якой ён хоць і не памёр, але ператварыўся ў загану. Бенедыкт XVI крытыкуе не толькі нямецкага філосафа і аўтараў эпохі Асветніцтва, якія папярэдзілі думку Ніцшэ, але таксама і “хрысціян”, чыя пастава сталася прычынай падобнага меркавання [ DCE 3, 5].

Святы Айцец гаворыць пра “два фундаментальныя словы”: eros – любоў, “якая ўзыходзіць”, і agape – любоў “якая сыходзіць”. У філасофскіх і тэалагічных дыскусіях на гэтыя адрозненні глядзелі часта з крайніх пазіцый, ажно да супрацьпастаўлення гэтых паняццяў любові: тыпова хрысціянскай бачылася б любоў, якая сыходзіць, ахвярная, менавіта agape ; культуры ж нехрысціянскія, у першую чаргу грэцкая, характэрызаваліся любоўю, якая ўзыходзіць: пажадлівай, акрэсленай як eros . Калі гэтае супрацьстаянне давесці да скрайняй ступені, то, па сутнасці, хрысціянства аказалася б адарваным ад асноўных жыццёвых адносінаў людскога быцця і ўтварыла абасоблены свет, якім можна было б захапляцца, але які быў бы цалкам адрэзаны ад паўнаты чалавечага існавання. У рэчаіснасці eros i agape – любоў, якая ўзыходзіць і любоў, якая сыходзіць, не ўдаецца ніколі да канца адлучыць адну ад другой. Eros , што напачатку з’яўляецца жаданнем, захапленнем, якое прыцягвае абяцаннем вялікага шчасця праз збліжэнне з іншай асобай, з кожным разам будзе ўсё менш клапаціцца пра сябе, будзе ўсё больш шукаць шчасця для іншага, прагнуць быць для іншага [ DCE 7]. Такім чынам eros набліжаецца да agape .

Святы Айцец гаворыць пра тое, што хрысціянства не адмаўляецца ад eros як ад атруты, але хоча аздаравіць яго праўдзівую годнасць. Папа нагадвае, што чалавек складаецца з душы і цела і сапраўды становіцца сабой, калі цела і душа знаходзяцца ва ўнутранай еднасці, і калі гэтае адзінства існуе, ён можа паспяхова супрацьстаяць выклікам eros . Любіць не сама душа і не само цела, але чалавек, асоба, маналітнае стварэнне, складзенае з душы і цела. Толькі тады, калі абодва вымярэнні праўдзіва злучаюцца ў адно цэлае, чалавек поўнасцю становіцца сабой. Толькі такім чынам любоў – eros – можа даспець, дасягнуўшы сваёй праўдзівай велічы [ DCE 5].

Eros , калі ён неўпарадкаваны, служыць толькі задавальненню, з’яўляецца не ўзнёслым палётам, “экстазам” у кірунку Божага (як лічылі старажытныя грэкі), але ўпадкам, дэградацыяй чалавека. Распусніцы ў святынях, якія прызначаліся для таго, каб прыносіць “боскую асалоду”, успрымаліся не як чалавечыя істоты і асобы, але толькі ў якасці прыладаў для дасягнення “боскага шаленства” – у рэчаіснасці яны былі не багінямі, а асобамі, якімі злоўжываюць [ DCE 4].

Шлях сляпога пакланення целу, сведкамі якога мы з’яўляемся сёння, заводзіць у тупік. Eros , зведзены толькі да сэксу, становіцца таварам, звычайнай “рэччу”, якую можна купіць і прадаць; больш за тое: сам чалавек становіцца таварам. Чалавек разглядае цяпер цела і сэксуальнасць толькі як матэрыяльную частку сябе, якою можна карыстацца з разлікам. “У рэчаіснасці мы стаім тут перад абліччам дэградацыі людскога цела, якое ўжо не з’яўляецца інтэгральнай часткай усяго нашага існавання, не з’яўляецца ўжо жывым выразам цэласнасці нашага быцця, але адсоўваецца ў сферу чыстай біялогіі” – піша Святы Айцец [ DCE 5].

Любоў Бога да чалавека, пра якую сведчыць Святое Пісанне, можна акрэсліць як eros , але адначасова як agape . Прарокі Осія і Езекііль апісалі любоў Бога да свайго народа пры дапамозе эратычных вобразаў: адносіны паміж Богам і Ізраілем паказаныя на падабенства заручын і сужэнства, а ідалапаклонства, адпаведна, як чужаложства і прастытуцыя. Мы бачым тут адначасова адназначнае ўказанне на культы плоднасці з іх злоўжываннем у сферы eros , і апісанне вернасці паміж Богам і Ізраілем [ DCE 9].

Навізной біблійнай веры з’яўляецца вобраз Бога, а таксама звязаны з ім вобраз чалавека. Eros выступае нібыта ўкаранёны ў прыроду чалавека. Адам шукае другую асобу і “пакідае бацьку свайго і маці”, каб адшукаць жанчыну, і толькі разам яны дасягаюць паўнаты чалавецтва, становячыся “адным целам” [ DCE 11].

2. Caritas як заданне Царквы

“Любоў да бліжняга, укаранёная ў любові да Бога, з’яўляецца перш за ўсё абавязкам супольнасці Царквы на кожным яе ўзроўні: ад мясцовай супольнасці праз памесную Царкву аж да паўсюднай Царквы ў яе глабальным вымярэнні. Царква як супольнасць павінна ажыццяўляць любоў праз учынкі” – піша Бенедыкт XVI . Святы Айцец адзначае, што любоў патрабуе арганізацыі, каб яна магла служыць супольнасці ўпарадкавана [ DCE 20]. Ад пачатку Царква ўсведамляла сваё заданне любові, таму “супольнасць” – koinonia (у гэтым кантэксце – супольнасць матэр’яльных дабротаў), побач з трываннем “у навуцы Апосталаў”, у “ламанні хлеба” і “малітвах” (пар. Дз 4, 32-37) сталася адной з асноўных прыкметаў Царквы.

Святы Айцец прыводзіць шмат прыкладаў сведчання Царквы пра бескарысную любоў да бліжняга, пачынаючы ад выбару першых дыяканаў, да часоў Юльяна Адступніка, які, імкнучыся да адраджэння паганства ў Рымскай імперыі, аддаваў належнае хрысціянскай дабрачыннасці, кажучы, што гэтым “галілейцы” здабылі свет.

Хрысціянская любоў да бліжняга, якая праяўляецца ў дабрачыннасці, мае глыбокія карані ў хрысціянскім вобразе Бога. Святы Айцец задае пытанне: ці магчыма любіць Бога, не бачыўшы Яго? Каб знайсці адказ, ён звяртаецца да словаў Апостала Яна: “Калі б хто сказаў: “Я люблю Бога” і ненавідзеў бы брата свайго, той ілгун; бо хто не любіць брата свайго, якога бачыць, не можа любіць Бога, якога не бачыць” (1Ян 4, 20). Любоў Бога і любоў да бліжняга непарыўна звязаныя паміж сабой: любоў да бліжняга ёсць шляхам да сустрэчы з Богам, а закрыванне вачэй на бліжняга робіць чалавека сляпым і на Бога. Любоў жа да бліжняга заснаваная на тым, што з Богам і ў Богу любім таксама іншага чалавека, якога ў гэтую хвіліну можа нават не ведаем альбо не адчуваем да яго сімпатыі. Такая любоў магчымая толькі тады, калі яе зыходнай кропкай ёсць інтымная сустрэча з Богам. Тады вучымся глядзець на іншую асобу вачыма Ісуса [ DCE ] . Такі погляд мелі святыя, напрыклад, блаславёная Тэрэза з Калькуты, якія чэрпалі свае сілы для любові да бліжняга з сустрэчы з Ісусам у Еўхарыстыі.

Бенедыкт XVI бачыць наступныя істотныя моманты хрысціянскага разумення любові [ DCE 25]:

а) Унутраная прырода Царквы выяўляецца ў трайным абавязку: абвяшчэнне Слова Божага ( kerygma - martyria ), служэнне Тайнаў ( leiturgia ), служэнне любові ( diakonia ). Гэтыя заданні шчыльна звязаныя між сабою і не могуць быць падзеленыя. Caritas не з’яўляецца для Царквы відам грамадскай апекі і не можа быць даручаная некаму іншаму, але належыць да яе прыроды, з’яўляецца абавязковым адлюстраваннем яе сутнасці.

б) Царква – гэта Божая сям’я ў свеце, і ў гэтай сям’і ніхто не павінен адчуваць недахоп таго, што неабходна да жыцця. Адначасова аднак, caritas - agape не абмяжоўваецца толькі Царквой, але скіраваная да кожнага, нават выпадковага сустрэчнага, кім бы ён ня быў. (Як прыклад Святы Айцец прыводзіць прыповесць пра добрага самараніна, а таксама словы з Ліста да Галатаў: “Дык вось, пакуль маем час, будзем рабіць дабро ўсім, а найбольш блізкім па веры” (Гал 6, 10)).

3. Caritas і грамадства

Caritas – гэта не толькі любоў у індывідуальным вымярэнні, гэта таксама і актыўная грамадская пазіцыя, гэта імкненне да стварэння справядлівага грамадства. Царква праз сваю дабрачынную дзейнасць на працягу стагоддзяў імкнулася зрабіць грамадства больш справядлівым. (Узгадайма хаця б інстытут дыяканіі, пра які піша Папа. Ён існаваў у форме юрыдычна замацаванай карпарацыі, якой дзяржаўныя ўлады прызначалі нават нейкую частку збожжа для раздачы тым, хто мае ў ім патрэбу).

Аднак, пачынаючы з дзевятнаццатага стагоддзя, на адрас дабрачыннай дзейнасці Царквы загучала крытыка, пазней падхопленая марксісцкай ідэалогіяй. Сцвярджалася, што бедным патрэбна не дабрачынная дапамога, а справядлівасць, і што насамрэч справы дабрачыннасці з’яўляюцца для багатых спосабам пазбегнуць устанаўлення справядлівасці і супакойваюць іх сумленне, каб захаваць сітуацыю, у якой бедныя не маюць правоў. Замест таго, каб асобнымі справамі міласэрнасці падтрымліваць існуючы стан рэчаў, прапаноўвалася стварыць юрыдычны парадак, дзякуючы якому кожны атрымліваў бы сваю частку супольнай маёмасці свету, і тады справы міласэрнасці не былі б патрэбныя. Меркаванні, згодна з якімі справядлівыя структуры зрабілі б непатрэбнай дабрачынную дзейнасць, фактычна прытрымліваюцца матэрыялістычнай канцэпцыі чалавека: канцэпцыі, паводле якой чалавек мог бы жыць толькі “хлебам адзіным” – гэта погляд, які прыніжае чалавека і не прызнае таго, што з’яўляецца спецыфічна чалавечым.

У сусветнай рэвалюцыі і ў падрыхтоўцы да яе марксізм бачыў панацэю на вырашэнне грамадскіх праблем: дзякуючы рэвалюцыі і пазнейшай калектывізацыі сродкаў вытворчасці – сцвярджала гэтая дактрына – усё адразу пачне інакш і лепш функцыянаваць. Як добра ведаем, гэты сон развеяўся. У складанай сітуацыі, у якой мы зараз знаходзімся з-за глабалізацыі эканомікі, сацыяльнае навучанне Царквы прапануе сапраўды правільныя напрамкі вырашэння грамадскіх праблемаў у Царкве і па-за яе межамі. На гэтых напрамках належыць засяроджваць увагу ў дыялогу з усімі тымі, хто сапраўды клапоціцца пра чалавека і яго свет [ DCE 27].

Святы Айцец адзначае, што, каб больш дакладна акрэсліць узаемаадносіны паміж дзейнасцю на карысць справядлівасці ў грамадстве і служэннем дабрачыннасці, неабходна ўзяць пад ўвагу дзьве асноўныя існуючыя “сітуацыі” [ DCE 28]. Першая “сітуацыя”, якая датычыць адносінаў Царквы да палітыкі будзе разгледжаная ў асобным раздзеле. На другім месцы святы Айцец ставіць наступную “сітуацыю”: любоў- caritas заўсёды будзе неабходнай, нават у вельмі справядлівым грамадстве. Не існуе такога справядлівага дзяржаўнага ладу, які мог бы зрабіць так, што паслуга любові стане непатрэбнай. Заўсёды будзе існаваць цярпенне, якое патрабуе суцяшэння і дапамогі. Заўсёды будзе існаваць самота. Заўсёды будуць сітуацыі матэр’яльнай нястачы, калі будзе неабходнай дапамога ў духу канкрэтнай любові да бліжняга.

Ролю дзяржавы ва ўсталяванні справядлівага грамадства Бенедыкт XVI бачыць наступным чынам: дзяржава, якая хоча забяспечыць усіх усім, якая ўсё бярэ на сябе, у рэшце рэшт становіцца бюракратычнай інстанцыяй, якая не можа задаволіць найістотнейшых патрэб, якія кожны чалавек адчувае: не можа даць поўнага любові асабістага прысвячэння. Святы Айцец бачыць патрэбу не ў такой дзяржаўнай уладзе, якая пануе над усім, але ў такой, якая заўважыць і падтрымае – у духу садзейнічання – ініцыятывы, якія рэалізуюцца рознымі грамадскімі рухамі, што спалучаюць у сабе спантаннасць і блізкасць да людзей, якім патрэбна дапамога [ DCE 28].

Царква сярод гэтых рухаў займае асаблівае месца. У ёй пульсуе дынамізм любові, узбуджанай Духам Хрыста, якая нясе людзям не толькі матэр’яльную дапамогу, але таксама клопат пра душу, гэта значыць, дапамогу часта больш неабходную, чым матэр’яльная падтрымка [ DCE 28].

4. Царква і палітыка

Асаблівай увагі заслугоўваюць разважанні Бенедыкта XVI над супрацоўніцтвам паміж Царквой і дзяржавай у галіне будаўніцтва справядлівага грамадства. З аднаго боку, ён нагадвае пра неабходнасць раздзялення паміж Царквой і дзяржавай. Дзяржава не можа навязваць рэлігію, але павінна гарантаваць ёй свабоду, а таксама супакой паміж вызнаўцамі розных рэлігій; Царква, як грамадскае выражэнне веры, са свайго боку, мае пэўную незалежнасць і, грунтуючыся на веры, жыве ў форме супольнасці, якую дзяржава мусіць шанаваць.

Аднак, паводле Бенедыкта XVI , палітыка і вера сустракаюцца на глебе разумення справядлівасці. Перад дзяржаўнай уладай непазбежна паўстае пытанне: як рэалізаваць справядлівасць тут і цяпер, а таксама больш радыкальнае – што такое справядлівасць? Бенедыкт XVI піша: “Гэта праблема, якая датычыць практычнага розуму; аднак, каб розум мог функцыянаваць сумленна, ён павінен рэгулярна ачышчацца, таму што яго этычнае асляпленне, якое вынікае з перавагі выгады і ўлады, з’яўляецца пагрозай, якую ніколі не магчыма цалкам ліквідаваць” [ DCE 28].

У гэтым пункце, піша Папа, сутыкаюцца палітыка і вера. Вера з’яўляецца для чалавечага розуму ачышчальнай сілай. Яна вызваляе розум ад асляплення і праз гэта дапамагае яму заставацца сабой. Вера дазваляе розуму лепш выконваць свае функцыі і больш выразна бачыць тое, што яму ўласціва [ DCE 28].

Святы Айцец піша, што грамадская навука Царквы знаходзіцца ў месцы сустрэчы веры і розуму, яна грунтуецца на розуме і натуральным праве, а значыць на тым, што з’яўляецца агульным для ўсіх людзей; грамадская навука Царквы хоча ўдзельнічаць у ачышчэнні розуму і дапамагаць таму, што з’яўляецца справядлівым, быць разпазнаным і рэалізаваным. Грамадская навука Царквы хоча служыць фармаванню сумлення ў палітыцы і ўплываць на тое, каб узрастала чуллівасць да сапраўдных патрабаванняў справядлівасці і адначасова гатоўнасць да рэакцыі, абапіраючыся на іх насуперак асабістай карысці. Будаванне справядлівага грамадства як палітычнае заданне не можа быць непасрэднай місіяй Царквы, аднак, паколькі гэта таксама і першачарговае заданне чалавецтва, Царква, праз ачышчэнне розуму і этычнае выхаванне, абавязаная працаваць на карысць таго, каб патрабаванні справядлівасці былі зразумелымі і палітычна рэальнымі [ DCE 28].

Святы Айцец піша: “Царква не можа і не павінна уступаць у палітычную барацьбу, каб стварыць яшчэ больш справядлівае грамадства. Яна не можа і не павінна заняць месца дзяржаўнай улады. Не можа і не павінна таксама заставацца ўбаку ад барацьбы за справядлівасць, павінна ўключыцца ў яе праз разумную аргументацыю і абудзіць духоўныя сілы, без якіх справядлівасць, якая заўсёды патрабуе ахвярнасці, не можа ўмацавацца і развіцца. Спаравядлівае грамадства не можа быць справай Царквы, яно павінна рэалізавацца палітычнымі сродкамі. Тым не менш, Царква глыбока зацікаўленая, каб справядлівасць будавалася праз адкрытасць розуму і волі на патрабаванне дабра” [ DCE 28].

5. Спецыфіка дабрачыннай дзейнасці Царквы

Напрыканцы хацелася б закрануць тэму спецыфікі дабрачыннай дзейнасці Царквы ў энцыкліцы. Рост колькасці дабрачынных арганізацый у свеце Святы Айцец тлумачыць тым, што наказ любові да бліжняга замацаваны Творцай у самой прыродзе чалавека, а таксама прысутнасцю ў свеце хрысціянства, якое абуджае і робіць эфектыўным наказ любові. Аднак хрысціянская і царкоўная caritas мае свае асаблівыя рысы:

а) Хрысціянская caritas з’яўляецца адказам на патрэбы ў канкрэтнай сітуацыі: галодных трэба накарміць, нагіх апрануць, хворых лячыць, спадзеючыся на іх ацаленне, вязняў наведаць і г.д.

б) Хрысціянская дабрачыннасць мусіць быць незалежнай ад партый і ідэалогій. Яна не з’яўляецца сродкам ідэалагічнай змены свету і не служыць сусветным стратэгіям, яле актуалізуе тут і зараз тую любоў, у якой чалавек заўсёды мае патрэбу.

в ) Caritas не можа быць сродкам празелітызму. Любоў мусіць быць бескарыслівай, нельга практыкаваць яе для асягнення іншых мэтаў. Гэта не азначае, што дабрачынная дзейнасць мусіць пакінуць Бога і Хрыста збоку. Часта галоўнай прычынай цярпення ёсць недахоп Бога [ DCE 31].

Святы Айцец падкрэслівае асаблівую вагу малітвы і яе сувязь з дабрачыннай дзейнасцю. Без жывой сувязі з Хрыстом вялізная колькасць патрэбаў можа выклікаць у чалавека імкненне выканаць тое, што належыць Богу, альбо прывесці да роспачы. Малітва з’яўляецца сродкам ад празмернага актывізму і секулярызацыі, якія захопліваюць многіх працаўнікоў царкоўных дабрачынных арганізацыяў. Хрысціянін, які моліцца, не хоча змяняць Божых планаў, але прагне сустрэчы з Айцом Ісуса Хрыста, просячы, каб Ён быў прысутны праз Духа ў ім і яго паслузе [ DCE 36].

6. Прыклады Багародзіцы і святых

У заканчэнні энцыклікі Святы Айцец прыводзіць прыклады святых, чыё жыццё вызначалася ўчынкамі міласэрнасці. Гэта святы Марцін Турскі, які адрэзаў палову свайго плашча і аддаў яе жабраку, каб той мог захутацца. Дабрачыннасцю вызначаўся увесь манаскі рух, пачынаючы ад святога Антонія Вялікага, заснавальніка манаства. “Стоячы “тварам у твар” з Богам-Любоўю, манах адчувае неабходнасць ахвяраваць сваё жыццё на служэнне бліжняму поруч са служэннем Богу. Гэтым можна патлумачыць з’яўленне пры манастырах вялікіх цэнтраў, дзе прымаюць, лечаць людзей і апякуюцца імі” – піша Бенедыкт XVI . Святых ён называе сапраўднымі носьбітамі святла ў гісторыі, людзьмі веры, надзеі і любові [ DCE 40].

Сярод святых Бенедыкт XVI вылучае асабліва Маці Хрыста – Марыю. Гімн “Узвялічвае душа мая Госпада” адлюстроўвае праграму яе жыцця: Яна не ставіць у цэнтры сябе, але пакідае месца для Бога, Якога сустракае ў малітве і служэнні бліжняму, як і кожны з нас. Прыклад такога служэння ў жыцці Багародзіцы Папа бачыць у сцэне наведвання святой Альжбэты, да якой Маці Божая прыйшла, каб дапамагаць у апошнія месяцы цяжарнасці. Марыю Святы Айцец называе жанчынай веры, надзеі і любові. “Калі ідзе размова пра святых, то тут ясна: хто накіроўвае свае крокі да Бога, той не аддаляецца ад людзей, але становіцца сапраўды блізкі ім. Ні ў кім іншым не можам гэтага ўбачыць больш выразна, чым у Марыі” – піша Папа [ DCE 41]. Менавіта таму сваю першую энцыкліку Святы Айцец заканчвае малітвай, скіраванай да Багародзіцы:

Святая Марыя, Божая Маці,
Ты выдала свету сапраўднае святло,
Ісуса, Твайго Сына – Божага Сына.
На заклік Бога Ты аддалася да рэшты
І праз гэта стала крыніцай дабрыні,
Якая з Яго струменіць.
Пакажы нам Ісуса. Вядзі нас да Яго.
Навучы нас пазнаваць Яго і любіць,
Каб мы таксама маглі стаць
Здольнымі да праўдзівай любові
І быць крыніцай жывой вады
У зняможаным ад смагі свеце.